SORU: Hangi kitaplardan ve eserlerden fetva vermek veya nakletmek caiz değildir? Sadece metin veya şerh okuyarak fetva verilebilir mi?
CEVAP:
Garip kitaplardan fetva vermek caiz değildir… “el-Eşbâh” şerhinde şöyle denilmektedir: (Fetva verilemeyecek kitaplar şöyle açıklanmıştır);
a) Muhtasar kitaplar: Mesela, “en-Nehir”, Aynî’nin “Şerhü’l-Kenz”’i, “Tenvîru’l-Ebsâr”, “Dürrü’l-Muhtâr Şerhu Tenvîrul Ebsâr” gibi muhtasar kitaplardan fetva vermek caiz değildir…
b) Müellifinin hali bilinmeyen kitaplar: Mesela, Molla Miskîn’in “Şerhu’l-Kenz”’i ile Kuhistânî’nin “Şerhu’n-Nikâye”si bu kabildendir yani müellifinin hali bilinmemesinden dolayı bu kitaplardan fetva vermek caiz değildir…
c) Zayıf kaviller nakledilen kitaplar: Meselâ, Zâhidî’nin “el-Kınye”’si bu kabildendir. Binaenaleyh bu kitaplardan fetva vermek caiz değildir, zira bu gibi kitaplarda zayıf kaviller nakledilmiştir, ancak kendisinden fetva nakledilen zat malûm olur ve fetva veren de bu fetvayı ondan almışsa o takdirde nakledebilir…
Ben (İbn-i Âbidîn) derim ki: “el-Eşbâh ve’n-Nazâir”’i de bunlara katmak gerekir. Çünkü kitapta öyle kısa/mûciz tabirler vardır ki manaları ancak mehazları/kaynakları görüldükten sonra anlaşılır. Hatta kitabın birçok yerlerinde manayı bozacak şekilde kısaltmalar/mûciz tabirler vardır ki, bunlar ancak kitap hâşiyeleri ile beraber mütalaa edildiği zaman anlaşılır…
Binaenaleyh, kitabın sırf metnini okumakla iktifa eden bir müftü, hatadan salim olamaz. Mutlaka, onun hâşiyelerine yahut başka kitaplara müracaat etmesi gerekir… Ebû’s-Suûd el-Ezherî’nin “Şerhu Miskin”’e yaptığı hâşiyesinde şöyle denildiğini gördüm; İbn-i Nüceym’in “Fetâvâ”’sı ile “Fetâvâyi’t-Tûriyye”’ye itimad etmek caiz değildir…” (İbn-i Âbidîn, Mukaddime)
