SORU: Borsada Hisse Senedi alıp-satmak caiz midir?
CEVAP:
Borsada hisse senedi alıp-satmak…
Ticarî olarak çalıştığı alan caiz olan yani haram muamelelerle iştigal etmeyen bir şirketin hisse senedini alarak ona ortak olmak caizdir. Hisse senedini alan kişi şirketin hem malvarlığına, hem de kâr ve zararına hissesi oranında ortak olur. Hisse senedi de hisse senedini satın alan kişinin ismine düzenlenmiş olur ve dilediği zaman da hissesini başkasına satabilir. Böyle bir durumda hisse senedi almakta herhangi bir sakınca yoktur ve bu durumun caiz olduğu hakkında herhangi bir ihtilaf da yoktur…
Ancak borsadaki şirket hisselerinde yapılan alım-satımlar ve şirkete ortak olma hususu yukarıda anlatılan bu durumdaki gibi gerçekleşmemektedir. Borsadaki şirket hisselerinde, gerçekteki ticari değerine göre değer kazanıp kaybetme durumu söz konusu değildir. Hisse senetleri gerçek ticari değerine göre değil sûnî olarak pahalanıp ucuzlamaktadır. İnsanlar da bu sûnî iniş-çıkışlara bakarak hisseleri alıp satarak para kazanmaya çalışmaktadırlar ki bu ise kumarın tarifidir…
Aşağıdaki sebeplerden dolayı borsada haram işlerle iştigal eden şirketlerin hisse senedini alıp-satmak caiz değildir:
1- Doğrudan faiz muameleleri yapan müesseselerin hisse senetlerini almakla bu müesseseye ortak olunacağından haramdır…
2- İslam’a göre şarap, bira gibi alınıp satılması helâl sayılmayan şeylerin üretimi veya alım satımıyla iştigal eden firmaların hisse senedini almak haramdır…
3- Alıp satmış olduğu veya ürettiği mal her ne kadar helal olsa da, helal malları faizli muameleyle satan ve faizle elde ettiği kârı diğer helâl malın kârıyla karıştırması durumunda haram olan kazanç toplam kazancın yarısından fazlasını oluşturursa, bu şirketlerden de hisse senedi alınması haramdır…
4- Şayet firma helâl üretim ve helal alım-satım yapmasıyla beraber, başka haram işlerle de uğraşıyorsa, bu firmaya ortak olmak sahiplerine haramda bir nevi yardım etmek olduğu için, “günahta yardımlaşmayın” ayet-i kerimesini ihlâl sayılacağından caiz değildir…
Aşağıdaki sebeplerden dolayı borsada haram işlerle iştigal etmeyen şirketlerin hisse senedini alıp-satmak caiz değildir:
1- Borsa caiz değildir; çünkü borsa günümüzdeki haliyle, günlük siyasi kararlarla yalan haberlerle ve belli çevrelerin baskılarıyla kolayca değer kazanıp kaybettiği, sûnî müdahalelerin ve sûnî fiyat oluşumlarının otağı, sûnî olaylara binaen bazı yatırımcıların mağdur olup bazılarının da haksız kazanç elde ettiği bir yer olmuştur. Borsanın günümüzde bir tür kumar görünümünü aldığı bir gerçektir…
Keza, borsanın kimlerin elinde olup, kimlerin çıkar sağladığı hususunu da göz önünde bulunduracak olursak, borsayı caiz görmek, en azından günümüzde mümkün değildir…
2- Borsa caiz değildir; çünkü borsada yoğun şekilde spekülasyonlar mevcuttur. Hisse senetlerinin değerini ekonomik kriterlerden ziyade, spekülatif, hileli ve sûnî davranışlar belirlemektedir. Hiç tahmin edilemeyen bir kâğıt, kısa sürede büyük paralar kazandırabilmektedir. Sonucu bilen ve belirleyen spekülatörler mevcuttur. Tüyolar beklenmeye, hangi kâğıda oynamanın doğru olacağı, hangi kâğıdın kazandıracağı tahmin edilmeye çalışılmaktadır…
3- Borsa caiz değildir; çünkü borsada şirketler, bilançoları üzerinde çeşitli oyunlar oynayıp, ekonomi yazarlarına ve borsa uzmanlarına rüşvet verip baskılar uygulayarak kâr oranını olduğundan farklı gösterip hisse senetlerinin fiyatlarının yükselmesini sağlamaktadırlar. Yahut rakip şirket, ekonomi yazarlarına ve borsa uzmanlarına rüşvet verip baskılar uygulayarak ve iftiralar atarak diğer şirketin hisse senetlerinin düşmesine neden olmaktadır…
4- Borsa caiz değildir; çünkü borsada kişilerin elinde bulunan hisse senetleri gerçekte ait olduğu iktisadî değerden bağımsız olarak değer kazanıp kaybetmektedir. Senetler gerçek değerinin üstünde veya altında pahalanıp ucuzlamaktadır…
5- Borsa caiz değildir; çünkü borsadaki iniş çıkışları gözeterek para kazanmak maksadıyla hisse senedi alınıp satılması kumara, at yarışına veya piyangoya benzemektedir…
6- Borsa caiz değildir; çünkü bugünkü mevcut borsa ile hisse senedi sahiplerinin ilişkisi, şirket ile şirket ortağı arasındaki ilişkiye yakından uzaktan benzememektedir…
