SORU: Bir kimsenin âdeten oruç tuttuğu gün yevm-i şek/şek gününe rastlarsa nasıl davranması gerekir? Tutulan nafile oruç ne zaman âdet haline gelmiş olur? Bir kimse Şaban ayının son üç günü oruç tutarsa, yevm-i şek/şek günü ne yapması gerekir?
CEVAP:
Eğer bir kimsenin âdeten oruç tuttuğu gün yevm-i şek/şek gününe denk gelirse/rastlarsa, örneğin, Perşembe veya Pazartesi günü oruç tutmayı âdet edinmiş ve yevm-i şek de o güne denk gelmişse/rastlamışsa, o gün nafile oruca niyetlenmesi daha faziletlidir.
Âdet, hayızda bir defada sabit olur, oruçta da bir defada sabit olup olmayacağı hususunda Şafiilerin bazısı tereddüt etmiştir.
(Bize göre ise); zahire göre, nafile oruç tutmayı bir defa yapar da bundan sonra da bir daha yapmaya da niyet eder ve o gün de yevm-i şekke denk gelir/rastlarsa, yevm-i şek, âdeti gününe rastlamış sayılır. Zira itiyad/âdet (edinme) tekrarı bildirir/itiyad tekrar tekrar (aynı işi yapmaktan) ibarettir. İleride bir daha yapmaya niyet etmekle ise hükmen tekrar hâsıl olur. Lakin ileride tekrar yapmaya niyeti olmazsa âdet edinmiş sayılmaz.
Bir kimse Şaban ayının son üç günü veya daha fazla oruç tutarsa, yevm-i şek/şek günü oruç tutması daha faziletlidir. Burada Şaban ayının son üç günü diye kayıtlaması, Kütüb-i Sitte’de Ebû Hureyre (r.a)’den rivayet olunan Nebî (s.a.v)’in; “Ramazandan bir veya iki gün önce oruca başlamayın. Ancak oruç tutagelen biri olursa müstesna. O, bu günü tutsun” hadisinden dolayıdır. Hadisdeki “Ramazandan bir veya iki gün önce oruca başlamayın” kavlindeki oruçtan murad, nafileden başka olan oruçlardır. Zira (Ramazandan bir veya iki gün önce nafileden başka oruç tutulursa), Ehl-i Kitab’ın kendi oruçlarına ziyade yaptıkları gibi Ramazan orucuna da ziyade yapılmış olunur.
Bu hadisi bu şekilde izah etmekle, bu hadis ile Buhârî ve Müslim’in Ammâr b. Yâsir (r.a)’den rivayet ettikleri şu hadisin arası bulunmuş/tevfîk edilmiş olur, “Rasûlullah (s.a.v) bir adama; “Şabanın sonunda oruç tuttun mu?” diye sordu. O; “hayır” dedi. Rasûlullah (s.a.v); “öyleyse orucunu bitirdikten sonra onun yerine bir gün oruç tut” buyurdu. (Zira şu var ki), Şabanın sonunda hilal bir veya iki gece görünmeyebilir.
(Buhârî ve Müslim’in rivayet ettikleri) bu hadisle İmam Ahmed, yevm-i şek’de oruç tutmanın vacip olduğunu söylemiştir. Bize göre ise, bu hadis yevm-i şek’de oruç tutmanın vacip olduğuna değil, müstehap olduğuna mahsustur/hamledilmiştir. Çünkü bu hadis, “Ramazandan bir veya iki gün önce oruca başlamayın” hadisine aykırıdır. Biz, “yevm-i şek’de nafile oruç tutmak müstehaptır” demekle mümkün olduğu kadar iki delilin/hadisin arasını bulmuş oluyoruz.
el- Hidâye ve şerhlerinde belirtildiği üzere, yasak edilen oruç, Ramazandan bir veya iki gün önce Ramazan orucuna başlamaktır. Bunu bir veya iki gün diye kayıtlamasının sebebi şudur: Ramazandan bir veya iki gün önce Ramazan orucuna başlanmasının ekseriyetle nedeni, Ramazanın veya hem Ramazanın hem de Şabanın noksan kaldığı zannı ile kişi, Ramazandan bir veya iki gün önce Ramazan orucuna başlar ve tutan kimse bununla ihtiyat yapıyorum zanneder. (İbn-i Âbidîn, Oruç Bahsi)
