SORU: Bir kimse karısına “sen üç talakla boşsun” derse veya karısını “bir defada üç kere boşarsa” dört mezhebe göre hükmü ne olur?
CEVAP:
1- Cumhûr-u Fukahâ…
Koca, bir defada üç talakla boşarsa, mesela karısına “sen üç talakla boşsun” derse, Dört Mezhep (Hanefîi, Şafii, Malikî ve Hanbelî mezhepleri) ve Cumhûr-u Fukahâya (Sahabenin çoğunluğu, keza Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, İbn-i Ömer, İbn- i Abbas, İbn-i Mesûd, Ebû Hureyre ve Tabiin’in çoğunluğuna) göre üç talak ile karısı boşanır…
2- Tavus, İkrime ve İbn-i İshak Gibi Bazı Müçtehidler…
a) Ancak İbn-i Abbas (ki ondan bu hususta iki rivayet vardır), Tavus, İkrime ve İbn-i İshak gibi bazı müçtehidler bu hususta Cumhûr-u Fukahâya muhalefet etmişlerdir. Bunlar “üç talakla boşadım” demekle üç talakın/boşamanın değil, sadece bir talakın/boşamanın vuku bulacağını söylemişlerdir. Delilleri ise Müslim’in İbn-i Abbas’tan nakletmiş olduğu şu rivayettir: İbn-i Abbas şöyle demiştir: “Rasûlullah (s.a.v)’in ve Ebû Bekir (r.a)’in devirlerinde, Ömer (r.a)’in halifeliğinin de ilk iki senesinde üç talakla boşama, bir talak/boşama olarak kabul ediliyordu. Ömer(r.a); “insanlar, ağır davranmaları gerektiği bir işte acelecilik etmektedirler. Artık üç talakla boşamayı, üç talak/boşama olarak geçerli kılsak mı” dedi ve sonrada üç talakla boşamayı, üç talak olarak geçerli kıldı…”
Ömer (r.a) eski hükmü, bize anlatmadığı bir hadise dayanarak neshetmiştir. Bunun delili de icmâ’dır. Çünkü o zamanda sahabelerin, Hz. Ömer’in hükmüne rıza göstererek icmâ etmeleri, Hz. Ömer’in kendi yanında bulunan bir senede dayanarak sahabeleri ikna ettiğini göstermektedir. Bu icmâ’nın senedini öğrenmemiz fıkıh usulünün kesinleşen kurallarına göre zorunlu değildir…
b) Zeydiyye mezhebi, bazı Zahirî mezhebine mensup kişiler, İbn-i Teymiyye ve İbn-i Kayyim’e göre de sadece bir talak/boşama vaki olur…
3- Hanefî Mezhebi…
Koca talakı/boşama sözünü tekrarlarsa örneğin, “Sen boşsun, boşsun, boşsun” veya “Sen boşsun ve boşsun ve boşsun” derse, tekrar ettiği sayıda talak/boşama vaki olur. Yargı/kazâ bakımından bu böyledir yani ister bir talaka/boşamaya niyet etsin, isterse üç talaka niyet etmiş olsun, yargı makamınca bu sözü dinlenmez ve üç talakla boşandığına hükmedilir. İkinci defa tekrar ederken bununla birinci talaka/boşamaya niyet ederse, bu diyaneten sahih olur ve Allah ile kendi arasında karısı sadece bir talakla boşanır…
4- Şafii Mezhebi…
Koca, “Sen boşsun” sözünü arka arkaya söylemiş ve ikinci ve üçüncüde de tekide (pekiştirmeye, kesinleştirmeye, teyit etmeye ve vurgulamaya) niyet etmişse bir talak/boşama vaki olur. Eğer hiçbir şeye niyet etmemiş ise “her sözle” bir talak/boşama vaki olur. Eğer boşama kelimelerini peş peşe olmadan söylerse ve “sen” kelimesini her defada tekrarlarsa (örfe göre, önceki sözü sonrakinden ayıracak bir sekte, duraklama olmasından dolayı) üç talak vaki olur…
5- Hanbelî Mezhebi…
Koca, karısına “Sen boşsun” “boşsun, boşsun” derse bununla da tekidi (pekiştirmeyi, kesinleştirmeyi, teyit etmeyi ve vurgulamayı) kastederse bir talak/boşama vaki olur. Yalnız cümlenin iki kelime arasında susmaksızın söylenmesi şarttır. Kelimeler arasında ayrı bir söz söyleyebilecek kadar bir zaman (yani “boşsun” diyecek kadar bir zaman) susar ve konuşmazsa tekid niyeti fayda etmez…
Koca, karısına “sen boşsun, sen boşsun, sen boşsun” derken tekide niyet eder de araya fasıla koymadan (söylemişse) sahih olur ve bir talak/boşama vaki olur. Tekide niyet etmez de ikinci ve üçüncü (sözüyle) de (ikinci ve üçüncü) talakı/boşamayı gerçekleştirmeye niyet ederse üç talak/boşama lazım gelir. Talaka/boşamaya niyet etmeyip niyetsiz olarak talak/boşama lafzını tekrarlarsa, söylediği söz sayısınca talak/boşama lazım gelir…
6- Malikî Mezhebi…
Koca, karısına “sen boşsun, boşsun,” derse ve ikinci ve üçüncüyle tekide (pekiştirmeye, kesinleştirmeye, teyit etmeye ve vurgulamaya) niyet ederse bir talak/boşama vaki olur. Kocanın yemin etmesi şartıyla (bu niyetindeki) sözü yargı/kazâ makamınca tasdik edilir. Eğer kadınla gerdeğe girilmiş ise; birinci “boşsun” kelimesiyle ikincisi arasında veya üçüncüsü arasında fasıla konulmuşsa, bu fasıla uzun olsa bile kocanın sözü tasdik edilir. Üç defa “Sen boşsun” demesi durumunda, bunları söylerken, tekide niyet etmemesi veya hiçbir şeye niyet etmemesi durumunda ise üç talak lazım gelir…
7- Şii mezheplerden İmamiyye’ye göre bir kimse karısını bir defada üç talakla boşarsa hiç bir şey vaki olmaz…
8-
a) Ulema, sünnete uygun şer’i talakın/boşamanın, üçü bir defada verilen talak değil de, her biri sıra ile ayrı ayrı verilen talak olduğunda ittifak etmiştir. Bir defada üç kere karısını boşayan kişi için üç talak vaki olur, günahkâr olur ve hâkimin uygun göreceği bir ceza ile cezalandırılır…
b) Neylü’l-Evtâr, İbn-i Hacer Bülûğu’l-Merâm ve İbn-i Kesîr’de zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v)’e bir adamın hanımını bir ağızdan (bir defada) üç talakla boşadığı haber verildi. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v) öfke ile ayağa kalktı ve şöyle buyurdu: “Ben henüz aranızdan ayrılmadan Allah’ın kitabı ile mi oynuyorsunuz?” Bunun üzerine (orada bulunanlardan) birisi ayağa kalktı ve “Ya Rasûlullah onu öldüreyim mi?” dedi…
(Cezîrî -dört mezhebe göre- İslam Fıkhı ve Zuhaylî -dört mezhebe göre- İslam Fıkhı)
