SORU: Esnaf ve Tüccarın en büyük eksikliği doğruluk ve dürüstlüktür… O halde Esnaf ve Tüccarda olması gereken sıfatlar nelerdir?
CEVAP:
(Aşağıda zikredeceğimiz hadis-i şerifler ve kelam-ı kibâr, konunun aydınlatılması hususunda açık ve net bir çizgiyi anlaşılır biçimde ortaya koymada yeterli olacaktır inşallah… Sizlerin de okuyunca takdir edeceği üzere, doğru/dürüst bir esnaf olmak, zamanımızda çok ama çok zordur, lakin bu zorlukla birlikte mükâfatı da erişilmez derecelerdir. Peygamberler ve Sıddıklarla birlikte olmak büyük bir nimettir, dolayısıyla bu nimetin de bir bedeli olacaktır ki işte esnaf ve tüccar için bu bedel “doğruluk ve dürüstlüktür.”)
a) (Tirmizî ve Terğîb ve Terhîb’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Doğru ve kendisine güvenilir bir tacir (esnaf, kıyamet günü) peygamberler, sıddıklar ve şehitlerle beraber olacaktır.”
b) (Terğîb ve Terhîb’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “En güzel (helal ve temiz) kazanç şu tacirlerin (ve esnafların) kazancıdır: 1- Konuştukları zaman yalan söylemezler. 2- Kendilerine emanet edilince emanete ihanet etmezler. 3- Söz verdikleri zaman sözlerinden dönmezler. 4- Satın aldıkları zaman (fiyatı düşürmek için) malı kötülemezler. 5- Malı satarken (çok fazla) övmezler. 6- Borçlu oldukları zaman geciktirmezler. 7- Alacaklı oldukları zaman borçluyu sıkıştırmazlar.”
c) (İsfehânî ve Terğîb ve Terhîb’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Doğru konuşan tacir (ve esnaf) kıyamet günü arşın gölgesinde olacaktır.”
d) (Terğîb ve Terhîb’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Kendisinde dört haslet bulunan tacirin (ve esnafın) kazancı temizdir: 1- (Malı) satın alırken kötülemez. 2- (Malı) satarken (çok fazla) övmez. 3- Satışta hile yapmaz (malının ayıbını gizlemez). 4- Alış-veriş esnasında yemin etmez.”
e) (Buhârî, Müslim ve Terğîb ve Terhîb’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Satıcı ve müşteri, bulundukları yerden ayrılmadıkça (alış-verişi bozma hususunda) muhayyerdirler. Eğer satıcı ve alıcı doğru konuşurlarsa, malın ayıbını ve paranın değerini açıklarlarsa onların alış-verişi bereketli olur. Eğer ayıbı gizlerler, yalan beyanda bulunurlarsa belki biraz kâr elde ederler ama alış-verişin bereketini yok ederler.”
f) (Muhaddis Kettânî’nin yazdığı Terâtîbu’l-İdâriyye’de) İmam Saîd b. Mansûr kendi Süneninde Nuaym b. Abdurrahman ve Yahya b. Cabir (r.anhuma)’dan mürsel olarak şöyle bir hadis rivayet etmişlerdir: “Rızkın onda dokuzu ticarettedir. Onda biri de hayvancılıktadır.”
g) (Terâtîbu’l-İdâriyye’de) Deylemî’den rivayetle, İbn-i Abbas (r.anhuma) şöyle demiştir: “Ben size, tüccara iyi davranmanızı vasiyet ediyorum. Zira onlar insanların postası ve yeryüzünde Allah’ın emînleri’dir (yani kendilerine güvenilen kimselerdir).
h) (Tirmizî’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Ey tacirler topluluğu! Şüphesiz alış-veriş öyle bir şeydir ki onda boş söz konuşulur ve yemin edilir. O halde alış-verişinize sadaka katınız (yani yemin ve boş söze keffaret olması için alış-veriş yaptığınızda sadaka veriniz).”
ı) (Tirmizî’de) zikredildiği üzere Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Ticaret yapanlar kıyamet günü fâcir ve günahkâr olarak diriltileceklerdir. Ancak Allah’tan korkan ve doğru konuşanlar müstesna.” (Hindistan hadis Âlimlerinden Zekeriyya Kandehlevî “Fezâil” (d. 1891), İmam Gazali “İhyâ” ve diğer bazı Hanefî fıkıh kaynakları…)
