SORU: Sonuç olarak nafile oruç kaç çeşittir? Tutulması lazım olan oruçlar hangilerdir? Hangi çeşit oruçların peş peşe tutulması gerekir? Peş peşe tutulması gereken oruçlardan birisi tutulamazsa ne olur?
CEVAP:
Nafile (yani farzın haricindeki sünnet-mendup-mekruh oruçlar) on beş çeşittir.[1] Tutulması lazım olan oruçların çeşitleri ise on üçtür…
Tutulması lazım gelen (bu on üç çeşit) orucun yedi çeşidi peş peşe tutulur. Peş peşe tutulması lazım olan oruçlar şunlardır: 1- Ramazan orucu 2- Zıhâr keffaretinin orucu 3- Adam öldürme keffaretinin orucu 4- Yemin keffaretinin orucu 5- Bozulan Ramazan orucunun (keffareti) 6- Muayyen nezir/belirli adak orucu 7- Vacip olan itikâfın orucu. (Muayyen yemin orucu da bu kısımdandır, örneğin, “vallahi Recep ayını oruçla geçireceğim” demek gibi…)
Tutulması lazım olan (bu on üç çeşit) orucun altı çeşidinde kul peş peşe tutup tutmama hususunda muhayyerdir: 1- Nafile oruç[2] 2- Ramazanın kazası 3- Mut’a orucu[3] 4- Tıraş fidyesinin (keffareti) orucu 5- Av cezasının orucu[4] 6- Mutlak nezir/belirsiz adak orucu.[5] (Mutlak yemin orucu da bu kısımdandır, örneğin, “vallahi bir ay oruç tutacağım” demek gibi…)
Şayet bir kimse peş peşe tutulması icap eden oruçtan bir gün terk ederse/ara verirse bakılır;
Eğer (oruçların) arka arkaya devam etmesi vakit için emrolunmuşsa (yani zamandan dolayı oruçları peş peşe tutması gerekiyorsa) yeniden başlaması lazım gelmez. (Bir gün terk edildiğinde yeniden başlanması lazım olmayan oruçlar); Ramazan orucu, muayyen nezir orucu ve muayyen bir (günde )oruç tutmaya yemin edilmesi sonucu tutulan oruçtur.[6]
Eğer arka arkaya devam etmesi fiil için emrolunmuşsa (yani fiilden dolayı oruçları peş peşe tutması gerekiyorsa) -ki o (fiil) de oruçtur- yeniden başlaması lazım gelir, örneğin, geriye kalan diğer altı kısım gibi. (Bir gün terk edildiğinde yeniden başlanması lazım gelen oruçlar; 1- Zıhâr keffaretinin orucu 2- Adam öldürme keffaretinin orucu 3- Yemin keffaretinin orucu 4- Ramazanda orucu bozma keffareti 5- Arka arkaya tutulacağı zikredilen yahut arka arkaya tutulacağına niyet edilerek nezredilen mutlak nezir orucu 6- Vacip olan itikâfın orucu…) (İbn-i Âbidîn, vacip olan itikâf orucunun birinci kısma dâhil olduğunu söylemiştir…) (İbn-i Âbidîn, Oruç Bahsi)
[1] Birçok nüshalarda bu sayı, bayramları iki saymak ve Pazar gününü de nafilelere katmakla elde dilmiştir. (Daha önce on beş neviden bazılarını açıkladık. Açıkladığımız oruç nevilerine ilaveten ilerde yeri gelince açıklayacağımız şu oruç nevileri de bu on beş çeşide dâhildir.) Tahrimen mekruhlardan; teşrik günleri orucu ile yevm-i şek orucu. Mekruhlardan; kocasından izin almadan kadının, sahibinden izin almadan kölenin ve patronundan izin almadan çırağın/işçinin oruç tutmasıdır. Mendup oruçlardan; Pazartesi ve Perşembe günleri tutulan oruç, Davud (a.s)’ın orucu ve altı gün Şevval’de tutulan oruçtur…
[2] el-Bahır sahibi bunları zikrederken nafileyi zikretmemiştir. Zira söz, lazım olan orucun nevileri hakkındadır. Nafile yerine “mutlak yemin orucunu” koymuştur, örneğin, “vallahi bir ay oruç tutacağım” demek mutlak yemindir. İhtimal ki şarih bunu mutlak nezir kısmına kattığından dolayı zikretmemiştir…
[3] Mut’a orucu: Mut’a orucu, Temettu haccında Temettu kurbanı kesemeyecek olan kimsenin tuttuğu oruçtur. Kıran haccında da hüküm budur. Bu şekilde hac yapan bir kimse, hacdan önce üç gün, döndüğü zaman ise yedi gün oruç tutar…
[4] Tıraş fidyesi ve av cezası orucunda, hacı oruç tutmayı tercih ederse tutar…
[5] Mutlak nezir: Mutlak nezir, herhangi bir ay ile kayıtlanmayan, arka arkaya tutulacağı zikredilmeyen ve böyle tutulacağına niyet dahi edilmeyen oruçtur…
Şayet arka arkaya tutulacağı zikredilir/söylenir yahut arka arkaya tutulacağına niyet edilirse o takdirde peş peşe tutulması lazım gelen oruçlar nevine dâhil olur…
[6] Muayyen yemin orucu: Örneğin, “vallahi Recep ayını oruçla geçireceğim” demek, muayyen yemindir ve peş peşe tutulması gereken oruçlar nevindendir. Eğer bir gün terk edilirse yeniden başlaması lazım gelmez…
(İbn-i Âbidîn, Oruç Bahsi)
