SORU: Hava kapalıysa Ramazan orucuna başlama hilalini görmedeki şartları sıraladınız. O halde hava kapalıysa Bayram hilalini görme hususundaki şartlar nelerdir? Bayram hilalinde koşulan şartlar Ramazan hilalinde niçin koşulmaz?
CEVAP:
(Havada hilali görmeye mani olan bulut, toz, duman, sis v.b. bir illet bulunursa, Bayram yapmanın şartları):
Bayram için gökyüzünde illet (yani havada hilali görmeye mani olan bulut, toz, duman, sis v.b. bir illet bulunması), adalet (yani âdil bir kimsenin veya hali gizli bir kişinin hilali gördüğüne dair haber vermesi), mallar hususundaki iki erkek veya bir erkekle iki kadın olan şahitlik nisabının bulunması, (hilali gördüğünü haber verirken) “şahitlik ederim” sözü ve (bayram) kulun faydasına taalluk ettiği için (hilali gördüğünü haber veren kişinin) kazif (zina iftirası) haddi vurulmamış olması şarttır.
Bayram hilali için sayılan bu şartlar Ramazan hilalini ispat etme mevzusunda şart koşulmaz, çünkü oruç dînî bir vazifedir/iştir. Bayram ise kullar için dünyevî bir menfaattir ve böylelikle Bayram, kulların sair haklarına benzemiş bulunmaktadır. Binaenaleyh kulların diğer hak ve hukuklarında şart koşulan hususlar Bayram yapmada da şart koşulur.
Bayram hilalini görme hususunda, cariyenin azadında ve hür kadının boşanmasında olduğu gibi (mahkemede) dava (açma) şart değildir. Cariyenin azadında ve hür kadının boşanmasında bütün imamlarımıza göre (mahkemede) dava (açma) şart değildir. Kölenin azadında ise İmameyn’e göre dava (açma) şart değildir. Câmiu’l-Fusûleyn’de zikredildiğine göre cariyenin boşanmasında da dava açmak şart değildir. Lakin burada cariye azad edilirken hem kocasının hem de sahibinin bulunması şarttır. (İbn-i Âbidîn, Oruç Bahsi)
