SORU: Din adına hizmet edip ücret almak caiz midir? Caizse hangi şartlarda caizdir? Maaşı veya Geliri olan kişinin din adına hizmetinden dolayı ücret alması haram mıdır? Kur’ân okumak, hatim yapmak, dua etmek için alınan paranın hükmü nedir?
CEVAP:
a) İbn-i Sa’d şöyle demiştir: Ebû Bekir (r.a) halife seçildiğinin ertesi gün sabahı, ticaret için omuzuna kumaş almış pazara doğru yürüyordu. Yolda Ömer (r.a) ve Ebû Ubeyde b. Cerrâh (r.a) ile karşılaştı. Onlar; “Sen bu ticareti nasıl yaparsın? Hâlbuki Müslümanların işleri (hilafet) senin omuzlarına yüklendi” dediler. Ebû Bekir (r.a); “Peki öyleyse ben çoluk çocuğumu nereden yedireceğim” dedi. Onlar; “Biz senin için günlük bir şeyler tayin ederiz” dediler ve bir keçi kıymeti kadar bir hisse kararlaştırdılar…
İbn-i Zikrî Buhârî Şerhinde; “Müslümanların işleriyle uğraşan her şahsa (mesela, Kâdı, Müftü, Müderris vb. kişilere) aynı şey uygulanmalıdır” demiştir…
Din için yapılan bir vazifeden ücret alırken niyetin dayanağı, “yapılan iş asıldır, maaş ise Allah’ın bir ihsanıdır” olmalıdır…
b) Ancak şu var ki; Ebû Dâvûd’dan rivayet edilen şöyle zikredilmiştir: Ubade b. Samit (r.a) şöyle demiştir: Ben Ashab-ı Suffe’den kaç kişiye Kur’an okuttum. Onlardan biri de bana yay hediye etti. Ben de kendi kendime; “Bu bir mal değildir, bununla savaşta ok atarım (yani bir mal verilseydi zaten almazdım)” dedim. Ancak sonra “Bunu bir de Rasûlullah (s.a.v)’e sorayım” diye düşündüm. Rasûlullah (s.a.v)’e giderek; “Bir adama Kur’an okuttum o da bana bir yay hediye etti. ‘Bu bir mal değildir (okutma karşılığında bir ücret değildir), onunla cihatta ok atarım’ diye düşündüm dedim…” Rasûlullah (s.a.v); “Eğer ateşten bir tasma takınmak istiyorsan onu kabul et…” buyurdu…
(Ebû Dâvûd’dan rivayet edilen) bu hadisi şeriften dolayı mezhepler arasında Kur’ân öğretme karşılığında ücret alma hususunda ihtilaf doğmuştur: İmam Ebû Hanife ve İmam Malik (rh.aleyhima)’ya göre Kur’an talimi karşılığında ücret almak caiz değildir… İmam Şafi (rh.a)’e göre ise caizdir… İmam Ahmed b. Hambel (rh.a)’den ise iki görüş vardır. Birinci görüşüne göre caizdir, ikinci görüşüne göre ise caiz değildir…
(Burada asıl kaide şudur ki; “Kişinin yaptığı iş, hizmet vs. bir kul olarak o kişinin yapması gereken bir kulluk borcu ve kulluk vazifesi ise, o iş üzerine maaş alması haramdır. Zira kulluk borcu ibadettir, ibadet üzerine de ücret alınması haramdır…”)
Ancak muteahhirin Ulema; (Eğer başka bir gelir kaynağı yok ise) “Kur’an öğretme karşılığında ücret alma caizdir, çünkü dinin devamı için bir zarurettir” demişlerdir…
Ancak ölülerin ruhuna bağışlamak veya başka bir ibadet maksadıyla okunan Kur’ân, hatim, zikir ve dua karşılığında ücret almak haramdır. Çünkü bunlar dinin bekası için bir zaruret değildir… (Hindistan hadis Âlimlerinden Zekeriyya Kandehlevî “Fezâil” (d. 1891), İmam Gazali “İhyâ” ve diğer bazı Hanefî fıkıh kaynakları…)
